Dreigen met Mariah Carey
[Recensie] Het was nooit een doorsnee platenwinkel en zal dat ook nooit worden. Ook voor niet-Amsterdammers is Concerto welhaast een begrip. Historicus en oud-medewerker Ewoud Kieft schreef een heerlijke, culturele fotoboek dat hij eerder samenstelde was hij nog niet uitverteld.
Muziekliefhebberswijsheid uit het pre-cd tijdperk: mannen kennen van hits ook de B-kantjes. Vrouwen zelden. Toch werkten er in het begin een clubje geüniformeerde (!) medewerksters in de door Gijs Molenaar begonnen platenzaak Concerto. Als rechtgeaarde Noord-Hollandse middenstander bedacht hij slimme manieren om zijn zaak draaiend te houden. Zo verhuurde hij eerst platenspelers met een setje actuele singletjes voor een weekendfeestje.
Verder waren er inventieve verkoop en omruilmogelijkheden in een tijd dat muziek níet gratis uit de computer getapt kon worden. Een nieuwe plaat kostte bijna een weekloon.
Een oudere vriend van mij koesterde destijds zijn 45 toeren opname van de jazz-pianist Thelonius Monk waarmee hij vrienden met een pickup bezocht, om daar zijn innig gekoesterde schat weer eens te beluisteren.
Sonny en Henry
Het boek dat gelauwerd historicus Ewoud Kieft over ‘zijn’ Concerto schreef staat propvol met zulke anekdotes met sociaal-culturele lading. Ieder hoofdstuk verwijst naar een nummer dat weer een van de vele genres vertegenwoordigt die bij Concerto in de bakken staan.
Als een verlicht heerser bestiert iedere medewerker zijn specialisme met een vakkennis die voortkomt uit hun jongenskameradoratie voor genres en subgenres.
Maar als verkoper dien je ook iets van andere stijlen af te weten. Bij de sollicitatie hoort het beantwoorden van strikvragen als: “Welke relatie bestaat er tussen Sonny Rollins en Henry Rollins – en waarom?” (Antwoord: geen. Sonny is een romantische jazz-saxofonist, Henry een hardcore punk/spokenword brulboei.)
Waar nodig plakte Kieft een stukje hoofdstedelijke geschiedschrijving aan zijn verhalen over de medewerkers, ex-collega’s die hij na 20 jaar raadpleegde en hun vaak net zo prettig gestoorde klanten.
Het lezen is als een middagje Concerto met de aaneengeschakelde kruipdoor-sluipdoor winkels. Je wordt ondergedompeld in een auditief helend zeebad met elkaar bestrijdende stijlen. Van dromerig Malinees gitaargetokkel naar snoeiharde spreedtrash, hardbop jazz om dan in een luidkeels oratorium te belanden. Onderwijl probeer je je de opnames te herinneren waarnaar je zoekt.
Kieft onthult dat na sluitingstijd de hel losbarst omdat iedereen de nieuw aangekomen muziek op orkaansterkte afspeelt. De klanten zijn dan toch al weg. Toen het weer eens de spuigaten uitliep dreigde de winkelchef als répresaille Mariah Carey op te zetten, waarna iedereen de volumeknop gehoorzaam terugdraaide van 14 naar 4.
Naar Concerto brengen
Interessanter dan de muziek – waarover uiteraard wél uitputtend valt te twisten – zijn de portretjes die Kieft schetst van de medewerkers. Zij vergeten hun introverte karakter wanneer ze over hun marginale specialisme praten. De onderscheidende finesses van een bak herrie als ‘gothic metal’ verwoordt de specialist als een wijnproever.
Een enkeling besteedt zijn maandsalaris geheel aan aankopen in de winkel. Ook kleurrijk zijn dagelijkse klanten die gehypnotiseerd de bakken afstruinen. Een meneer, met Diana Ross-Barbiepop in een plastic tas, bekijkt of zij en/of The Supremes met iets nieuws zijn uitgekomen. (Nee.)
Uit geldbehoefte moet je soms je platen “naar Concerto brengen”. Dat schrijnt. Bij een inkoopbureautje achterin worden ze met onderwijzersoog op waarde geschat en dan op twee stapels gelegd. (Soms moet je een excentrieke plaat pluggen waar je juist van af wil: raar natuurlijk. Later herken je op de tweedehandsafdeling een cd die je verkocht.)
Mompelend gehoofdreken. “Ik geef er twee joetjes voor, goed?” Niemand weigert want dan moet je er mee naar huis… in volle fietstassen.
Rock ‘roll-animal Herman Brood bracht vaak nieuwe, “onbetaalde” platen uit De Bijenkorf mee om ze bij Concerto te verzilveren. Omdat eigenaar Gijs Molenaar een zwak voor Hermans bluesy pianospel bij Cuby & The Blizzards op Groeten uit Grolloo had, betaalde hij hem maar bracht hij de platen terug naar de rechtmatige eigenaar.
Klant en verkoper troeven elkaar graag met smaak en kennis af. Niet de beeldschone Letzte Lieder van Richard Strauss door die krengerige Elisabeth Schwarzkopf maar de versie van Gundula Janowitz. En halen de herontdekte live-opnames van John Coltrane het bij zijn studio-opnames voor Atlantic? Over Vader Abraham worden zulke discussies overigens niet gevoerd.
Hoe overtuig je een beterweter dat er – echt waar – geen Israëlisch koor bestaat dat Va pensiero van Verdi zingt (zoals die dat op de radio hoorde) maar dat in de opera Nabucco juist dat ‘slavenkoor’ zelf uit zogenaamde Israëliërs bestaat.
Lennie
Soms weigert een verkoper een cd te verkopen, zoals toen ik een LP van de puristische jazzpianist Lennie Tristano wilde vervangen. Er bestond een betere, uitgebreidere èn goedkopere cd-versie die derhalve meteen besteld werd. Ik kon geen nee zeggen.
Zulke kennis verdient respect. Het empathische beeld dat Kieft van de platen(ver)kopers schetst lijkt op twee fictie-boeken: High Fidelity van Nick Hornby (1995): onvolwassen platenverkoper legt overal top 10 lijstjes van aan. En de graphic novel Ghost World van David Clowes (1998) rond een narrige 78 toerenjazzplaten-verzamelaar. Beide boeken werden later aardig verfilmd.
Concerto boog met alle stormen mee. Het veranderde van schellak naar vinylplatenzaak in cd-winkel en daarna weer terug. Heel actueel beschrijft Kieft hoe Concerto de gedwongen corona-sluiting doorstond. Klanten bestelden online en haalden hun bestelling af, maar keerden na heropening weer terug in de fysieke winkel, die culturele vrijplaats van gelijkgestemden. Voor je het beseft is het daar uren, decennia later.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
