De hel gezien door een kind
[Recensie] Een Joodse jongen van 15 jaar wordt samen met zijn moeder in juni 1943 opgepakt en naar Auschwitz getransporteerd. Hij overleeft dit kamp, de dodenmars en daarna nog twee kampen en wordt op 14 april 1945 door Russische troepen bevrijd. Direct na afloop van de oorlog begon hij tekenend en schrijvend zijn ervaringen vast te leggen. In totaal maakte hij zo’n 80 tekeningen waarvan een groot gedeelte in De jongen die Auschwitz tekende is opgenomen. Kort na de oorlog was er aanvankelijk geen enkele uitgever die belangstelling had voor uitgave van dit boek.
Opvallend is de lange rij van namen aan wie Thomas Greve zijn boek heeft opgedragen waaronder een Duitse kameroudste, blokoudste en kampkapper. De vader van Thomas Greve wist nog vanuit Duitsland naar Engeland te vluchten en het was de bedoeling dat Thomas met zijn moeder zou volgen. De toenemende druk van het nationaal-socialisme maakte dat echter onmogelijk. De fatale omwenteling wordt krachtig verwoord wanneer Thomas over de Kristallnacht schrijft: “Het was 9 november 1938 en de wereld zoals onze gemeenschap die kende, stond op het punt om drastisch te veranderen” (p. 27).
Ontroerend is wat de Russische gevangene die bij Thomas het kampnummer tatoeëert tegen hem zegt: “Ik wens je het beste”. Opvallend is de vele schreeuwen waarmee de Duitsers de gevangenen bevelen opdragen. Thomas legt hij hoe het er in een concentratiekamp aan toegaat, vertelt over de soorten kampen en de organisatie. De betekenis van rokende schoorstenen is hem en anderen maar al te duidelijk…
In zijn tekeningen, waarin dit boek zich van andere kampgetuigenissen onderscheidt, geeft Thomas Greve een kinderlijk maar realistisch beeld van Auschwitz. De tekeningen zijn eenvoudig, in naïeve stijl getekend maar zo zijn vele details als weeklijst van eten, soorten armbanden en de indeling van de werkdag nauwkeurig vastgelegd. Verder typeert Thomas andere gevangenen uit zijn omgeving. Ontroerend is de vluchtige en enige ontmoeting met zijn moeder die hoogtuit 15 seconden duurt; zij zal het kamp niet overleven. De lezer krijgt door het verhaal een direct en indringend beeld van Auschwitz dat model staat voor de vele concentratiekampen in Europa. In eenvoudige bewoordingen tekent Thomas zijn mensonterende ervaringen op. Zingen en muziek bieden hem en vele anderen troost in deze wereld van permanente terreur, honger, besmettelijke ziekten en angst voor de dood.
De dodenmars is alleen maar een vreselijke voortzetting van het kampleven; langs de weg ziet Thomas “losse hopen” van mensen die onderweg zijn bezweken of doodgeschoten. De bevrijding nadert maar is voor Thomas en anderen nog een hele worsteling. Het verplaatsen van de kampen uit het oosten naar het westen toen de Russische troepen naderden, wordt niet voor niets dodenmars genoemd. Het was het afschrikwekkende slot van vele concentratiekampen.
De ondertitel Een unieke kampgetuigenis in woorden en tekeningen is volkomen op z’n plaats want dit is een ‘prachtig’ boek…
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
