Hoger doel verzuipt in catastrofes
Emma en haar Turks-Koerdische man Serheng vertrekken naar het onherbergzame oosten van Turkije met als doel zich ‘in te zetten om de mensen een beter leven te geven.’ In De Nederlandse bruid verpakt journaliste Jessica J.J. Lutz in dit veelbelovende voornemen haar brede kennis van het gebied. Toch is het niet duidelijk welke kant zij op wil met dit boek. Het aanvankelijk nog consistente en meeslepende verhaal mondt uit in een wirwar van ongeloofwaardige catastrofes, waardoor het hogere doel uit het oog verloren raakt.
Emma en Serheng hebben zich een hoog doel gesteld: welvaart brengen in een achtergesteld gebied. Serheng krijgt na de dood van zijn vader de leiding over zijn Turanclan, een groep in onmin met elkaar levende boeren die het bepaald niet breed hebben. Serheng heeft in Nederland landbouwkunde gestudeerd en wil die kennis nu inzetten om zijn volk te helpen.
Maar hoeveel goede bedoelingen, investeringen, moderne machines en uit Nederland ingevlogen superzaad hij er ook tegenaan gooit, het mag niet baten. In dit land vol spanningen tussen de Turkse overheid en de Turkse Koerden, bloedvetes en ruzietjes tussen de dorpelingen onderling, achterdocht, conservatisme en afkeer van pottenkijkers, blijkt het nastreven van hun ideaal een hels karwei.
”Ken je de Zuranclan?”
De man maakt in de lucht een cirkeltje met zijn hand en fluit.
“Oooo. Heel Ouderwets.”
“Ik dacht dat dat wel meeviel”, zegt Emma.
“Door mensen als zij komen de Koerden nooit vooruit. Het zijn bandieten”, zegt de chauffeur stellig. “En ik kan het weten want ik kom ervandaan.’
De Nederlandse Emma is vastbesloten de kansarme meisjes naar school te sturen. Ook hoopt zij dat de recent ontdekte Romeinse opgravingen en de aanleg van een nieuwe weg door het gebied, het toerisme aan zullen wakkeren. Maar werkelijk alles gaat fout wat er fout kan gaan. En er ontstaan vragen. Wie werkt hen tegen? Wat voor onoorbaars gebeurt er eigenlijk allemaal in het geïsoleerde dorp Miska? En wie vermoordde destijds de Turkse schooljuf?
Serieuze zaken
Is dit een thriller? Er spelen weliswaar een heleboel mysteries, maar bloedstollend wordt het nergens. Ook kan ik het geen literaire roman noemen, eerder een vlot geschreven leesboek, ideaal voor op vakantie. Het eenvoudige woordgebruik en de vlotte, ogenschijnlijk snel gevonden zinnen, doen je gemakkelijk vergeten dat er hier bepaald serieuze zaken worden aangesneden.
Lutz’ belangrijkste missie met dit boek lijkt het aankaarten van het probleem van de niet schoolgaande Turkse kinderen te zijn, en dan met name de meisjes, die doorgaans al op jonge leeftijd worden uitgehuwelijkt. Net als haar hoofdpersoon zet zij zich in voor deze kinderen, een deel van de opbrengst van De Nederlandse bruid gaat naar hen, zo valt te lezen op haar persoonlijke website. Ook stipt de schrijfster op inzichtelijke wijze de hang naar vooruitgang dan wel behoudzucht aan. Lutz kent het gebied op haar duimpje, zoveel is wel duidelijk – eerder schreef zij het non-fictieboek De gouden appel: Turkije tussen Oost en West. Grootste verdienste van De Nederlandse bruid is de beeldende beschrijving van het landschap, je waant je echt in de eindeloze verlaten valleien van het oosten van Turkije.
In het slop
Een onderhoudend boek waar ik ook nog iets van opsteek, denk ik dan ook aanvankelijk. Maar op twee derde raakt het boek abrupt in het slop. Om van alle tegenslagen bij te komen besluit Emma Kerstmis en Oud en Nieuw in Nederland te vieren. Daar, in IJsselstein om precies te zijn, gaat het helemaal mis met het verhaal. Haar ouders en beste vriendin Lisa tonen maar weinig interesse in Emma’s avonturen in dat verre Turkije, en flauwe opmerkingen zijn dan ook niet van de lucht:
‘Met pretogen trekt Lisa aan een punt van het [tafel]kleed. “Deze zou je schoonmoeder niet misstaan”, zegt ze.’
Dan is daar ineens ook de hunk Mark. In nog geen drie pagina’s zijn Emma en hij verliefd. Lisa reageert op een wijze die het verhaal nog meer te gronde richt: nodeloos jaloers en gewelddadig. Emma keert halsoverkop terug naar Turkije en Mark stalkt haar tot in de verste uithoeken van het land. Er voltrekt zich de ene na de andere ramp, compleet met aanslagen op haar leven. Tussen neus en lippen door redt Emma ook nog even Serhengs leven en is zij plotseling zwanger (van wie, vraag je je af?).
Die laatste honderd afgeraffelde bladzijden doen werkelijk alles teniet wat er tot dan toe is opgebouwd. Het boek verwordt tot een prullerig niemendalletje, en vooral het einde had niet slordiger gekund. Lopende zaken worden even snel in een zin gefikst, maar hoe het met Mark afloopt, daar moet de lezer maar naar gissen.
Wat als een heel aardig boek begint, eindigt in een buitengewoon ongeloofwaardig en rommelig spektakel waarin de serieuze bedoelingen volledig ondersneeuwen. Een gemiste kans.
