Van bevlogen kunstenaar tot ordentelijk psychotherapeut en andersom
Een gids spreekt een groep buitenlanders toe die in de buurt van het hoofdstedelijke Centraal Station staat te kijken naar een kolossale toren in aanbouw. Hij zegt dat elke stad haar blikvanger heeft en dat deze toren, het IJ-Morgana, straks het paradepaardje van Amsterdam zal zijn. Het megalomane project, dat in werkelijkheid in Sloterdijk gepland was, is van ene Remco Haak, een naam die erg lijkt op die van architect Rem Koolhaas. Deze toekomstige hoogste toren in de hoofdstad staat centraal in het tweede deel van het boek. Eerst krijgen we het levensverhaal voorgeschoteld van de 38-jarige Prosper Morèl, de boezemvriend van Remco Haak, die ongevraagd de dagboeken te lezen krijgt van zijn vroegere huisgenote Chris Altena.
Morèl en Haak waren aanvankelijk, net als Chris, bevlogen kunstenaars in de alternatieve hoofdstedelijke kunstscène. Uit angst voor een berooide toekomst gooien zij, tot ergernis van schrijfster Chris, in 1990 het roer om. Remco stort zich op de architectuur en Prosper op een studie psychologie. Laatste wil daarmee een soort levensproject voltrekken, een leven scheppen als een kunstwerk. Dat is echter niet gemeend, maar een ironische daad, die hij verwezenlijkt door te trouwen met de moderne Mirjam, met haar te gaan wonen in een kast van een huis in Amsterdam-Zuid en daar een eigen psychotherapeutische praktijk te beginnen. Op een zaterdagochtend ontvangt Morèl per post het bericht dat Chris Altena overleden is. Hij heeft zijn leven juist tiptop in orde en wil liever niet aan het verleden denken. Ook Haak heeft een rouwkaart ontvangen, maar hij maakt inmiddels furore als architect en is druk met de toekomst bezig. Ze besluiten om niet naar de begrafenis te gaan en hun vroegere huisgenote te vergeten.
Jos Verbrugge, een latere huisgenoot van Chris, belt Morèl echter op en meldt dat Chris hem een doos heeft nagelaten, die een groot aantal dagboeken blijkt te bevatten. Morèl begint te lezen en bedenkt dat dit ook zijn leven had kunnen zijn, maar vraagt zich tegelijk af waarom Chris de dagboeken aan hem heeft nagelaten. Gaandeweg komt hij in zijn hoofd terecht in een parallel universum, zoals hij dat zelf noemt, dat hem een vol leven als kunstenaar toont. Het is heel aannemelijk dat Morèl niets tegen Mirjam over de dagboeken zegt. Dan zal ze immers weten dat hij hun huwelijk niet serieus nam en haar min of meer gebruikte.
Door in zijn verleden te duiken verwaarloost hij evengoed zijn relatie en verliest hij Mirjam, evenals het merendeel van zijn cliënten. Hij raakt aan de drank en gaat weer roken. Als een overgebleven verslaafde cliënt van hem een aanslag op Schiphol beraamt, waarbij Morèl niet geheel is vrij te pleiten, is het einde zoek.
De dagboeken van Chris vormen een verhaal in het verhaal en handelen over het bizarre idee om zelfmoord te plegen als een shortcut to heaven. Chris vraagt zich naar aanleiding van de zelfmoord van haar oom af waarom men niet vaker zelf het aardse tranendal verlaat en onderzoekt de standpunten daarover van verschillende religies en, bijgestaan door de handlijnkundige Fistar, de opvattingen in het New Age circuit. Het heen en weer pendelen tussen het onderzoek van Chris en de sores van Morèl vormt een aangename afwisseling in de roman.
Het is jammer dat het bredere, existentiële kader wordt ingeperkt in het tweede deel, dat om de toren handelt en als een krimi te betitelen is. Remco speelt daarbij geen frisse rol en maakt zijn vriendschap met Morèl ondergeschikt aan het behoud van zijn goede naam. Ouariachi heeft veel oog voor detail; soms een beetje te veel, bijvoorbeeld als hij telkens opsomt wat Morèl eet en drinkt. ‘In de Pijp haalde hij roti, die hij eenmaal thuis tot zich nam onder begeleiding van twee blikjes Hertog Jan.’ Soms wordt een scène te lang doorgezet of is zijn plan wat doorzichtig, bijvoorbeeld als Haak Morèl nodig wil spreken en Morèl er vanuit gaat dat zijn vriend zoals gewoonlijk alleen over zijn eigen roem wil praten.
Dit debuut houdt echter steeds vaart en blijft onderhoudend. De twee heel verschillende delen sluiten mooi op elkaar aan. De zorgvuldig opgebouwde spanning rond de slag om het IJ-Morgana doet bovendien als vanouds zijn werk.
De compositie is knap bedacht en Jos Verbrugge en Fistar zijn sterke bijpersonages. Het verhaal speelt in een boeiend milieu en zit psychologisch uitstekend in elkaar. De vernietiging van Prosper Morèl is kortom een heerlijke leeservaring. Ik vroeg me alleen af of de titel wel zo gelukkig gekozen is. Zou Ouariachi echt bedoelen dat Morèl met zijn wederopstanding en transformatie tot een ironieloze estheet vernietigd wordt?
—
Eerder verschenen op Recensieweb
