Een psychotische toestand waarbij de patiënt denkt dood te zijn
De eerste zin
“De nacht nadat Anna de foto ‘Jean en de appel’ online plaatste, droomt ze voor het eerst van haar ongeboren kind.”
Recensie
Jean ligt slechts half bij bewustzijn op bed. Hij is 37, maar in zijn hoofd is hij teruggekeerd naar 15. Zoals iedere dag gaat Anna schrijlings op zijn ochtenderectie zitten rijden tot ze zijn verlossende zaad in zich voelt spuiten. Dan gaat ze met haar bekken omhoog op de zwangerschap liggen hopen waardoor ze uit de greep van het fantoomkind Apple zou kunnen ontsnappen, want sinds die oude abortus heeft zij haar in haar macht. Het is geen pretje om een personage te zijn in een roman van David Nolens, denk je dan.
Naast Anna en Jean komen nog twee andere figuren voor in De waan van Cotard: Namissa, een aan heroïne verslaafde transgender met levercirrose die voor de Antwerpse zoo uit de goot wordt geraapt en Jack, een maatschappelijk werker die als nachtwacht werkt in het opvangtehuis waar Namissa vaste klant is. Hij heeft nog nooit een relatie gehad, maar wel veel vriendinnen die hij naar een orgasme masseerde. Hij is de zoon van een schoenlapper en hij valt als een blok voor Namissa. Onbewust ziet hij in haar “een afgetrapte schoen die een uitzonderlijke charme heeft behouden omdat hij doet dromen van een catastrofaal avontuur.”
De waan van Cotard is een psychotische toestand waarbij de patiënt denkt dood te zijn. Wanneer Anna een foto van Jean op Facebook plaatst en deze zich daardoor ontdubbeld voelt in hier en daar, sterft zijn huidige ik en keert hij terug naar zijn problematische jeugd. Nolens kruipt in Jeans hoofd en beschrijft de wereld tegelijkertijd vanuit de eerste en de derde persoon, wat een bijzonder indringende roman oplevert. Soms overrompelend grotesk, andere keren innemend teder, maar altijd even boeiend en overtuigend pakt Nolens je in dit boek bij je nekvel en confronteert hij je met de bittere realiteit die je liever niet zou zien. Of hoe een zorgvuldig uitgedachte en uitgewerkte roman toch heel rauw en realistisch kan zijn.
—
Drie vragen aan David Nolens
Je personages zitten in een besloten, bijna claustrofobische wereld. In hoeverre is die een metafoor voor onze eigen wereld?
Nolens: “Ik zie in het boek, net zoals in onze leefwereld een tegenstelling tussen het private en het openbare. Facebook legt die tegenstelling mooi bloot. Jean krijgt zijn waan van Cotard wanneer hij merkt hoezeer hij op Facebook gereduceerd wordt tot een reproductie. Hij bestaat opeens in de eerste en de derde persoon. Er wordt wel eens gezegd dat Facebook mensen toont als narcisten. Ik denk dat Facebook hen eerder toont als een andere personen. We creëren voor onszelf een droomidentiteit, misschien wel omdat we geen vaste grond meer onder ons voelen, waardoor we ons een fundament inbeelden.”
Worden wij geestelijk ziek van onze samenleving?
Nolens: “Niet iedereen heeft dezelfde kansen in het leven. Ik ben nachtwacht in een centrum dat zich bezighoudt met verslavingsproblematiek. Als ik op mijn werk kijk naar de mensen die binnenkomen, dan zie ik enorme cultuurverschillen tussen mensen die allemaal uit één stad komen en officieel tot één cultuur behoren. Ik schat dat tussen de 70 en de 80% geboren Antwerpenaren zijn. Het idee dat we allemaal als gelijken aan de start van het leven staan en dat de een het dan maakt en de ander niet, klopt gewoon niet. Dat is een kil, technisch en vooral fout mensbeeld.”
Zoals je in het nawoord van je roman schrijft: het lemma generatierijkdom heeft op Google vier hits, generatiearmoede levert 3710 resultaten op?
Nolens: “Er wordt gezegd dat de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt. Er lijkt een bovenklasse te ontstaan van mensen die het heel makkelijk hebben om hun kinderen alle kansen te geven in het leven. Dat is mooi, maar stel daar degenen eens tegenover waar ik mee te maken krijg. Ik heb collega’s die de ouders kennen van mijn cliënten. Dat is pas generatiearmoede. Vandaag laat men daar het voor-wat-hoort-wat-discours op los. Kijk wat er gebeurt met daklozencentrum De Vaart in Antwerpen. Dat zal door een bewakingsfirma worden geleid. Zo’n firma zou beter in staat zijn om de daklozen te laten doorstromen, zegt men. Dat is de mantra van vandaag: iedereen moet doorstromen. Waar naartoe vraag ik me dan af, want als je blijft doorstromen, kom je uiteindelijk in zee uit en verzuip je.”
—
Eerder verschenen in Knack
