De duivel zit inderdaad in de details
[Recensie] Als je gewoon naar Colombia gaat – dat land waar bloeddoorlopen burgeroorlogen een onderdeel waren van de dagelijkse beleving en de naam van het land zo ongeveer synoniem is geworden met het woord ‘drugs’ – ben je dan dapper of roekeloos?
Journaliste Karin Anema doet het: ze trekt onbevreesd het enorme land in en haalt bij de bevolking de verhalen op. Dat gaat niet zonder strubbelingen, en het zijn ook geen rustige verhalen. Ze zoekt eerst de bestemming uit waar ze meer van wil weten, reist er dan unverfroren heen en kijkt in dat dorp, die stad of die streek rond. Bij voorkeur doet ze in of achterop het vervoermiddel van een lokale bewoner, die ze benadert alsof het een buurman in de Koningin Wilhelminastraat uit Lunteren is, en die haar nonchalant meeneemt door bijvoorbeeld een voormalige drugscorridor of een dorp waar een paar jaar geleden de complete bevolking elkaar naar het leven stond.
Die benadering werpt vruchten af. Anema krijgt aangrijpende getuigenissen los die samen de puzzelstukken vormen van een onbarmhartige geschiedenis. Al meteen in het eerste hoofdstuk rijdt ze achterop de motor van pastoor Henry mee naar de ‘Llanos del Yari’. Dat is een enorme savanne van half verdroogd gras waar vroeger de drugscorridors doorheen liepen. Leden van de FARC, militairen van het Colombiaanse leger en drugsdealers waren daar vóór de vrede bezig met elkaar over de kling te jagen. Pastoor Henry vertelt met gedetailleerd over dat gewelddadige verleden en de breekbare vrede die er nu is.
Drie onderdelen vormen een complexe mix van de machten die Colombia jarenlang in hun greep hadden: het revolutionaire (ooit ideologische) FARC-leger, de militie van de overheid (de gevestigde orde) die met FARC om de macht vochten, en de drugsdealers die daartussendoor een zo groot mogelijk deel van de cocaïnetaart in de wacht probeerden te slepen. Er was ook een vierde onderdeel: de ‘gewone’ bevolking, die tussen alle regeringsacties, aanslagen en opstijgende drugsvliegtuigjes door moest zien leven.
Anno nu lijkt de na veel onderhandelingen uitgeroepen vrede het land in rustiger vaarwater te brengen. Maar zoveel jaren burger/drugsoorlog poets je niet even weg. In alle mensen die Anema spreekt, heerst tweespalt over de huidige situatie. De vrede is mooi, maar de littekens uit het verleden doen nog veel pijn.
Dat blijkt als Anema naar Manizales reist, een stad vol palmen, moderne kabelbanen en een bijna mediterrane sfeer, gelegen tegen de flanken van de Andes. Ze wil naar de tropische gletscher Santa Isabel op 4.900 meter hoogte om daarna te eindigen in het koffieplaatsje Salento.
Chauffeur Hernán rijdt haar en komt los: “De strijd kwam vaak in het nieuws en als jongen zag ik dagelijks militairen voorbij komen. Het leken mij de spannende dingen van het leven.” Hij kwam bij de elite-groepen, de anti-guerrilla eenheid. “Je wordt ouder en dan blijkt het anders te zijn dan je dacht. Dat je vecht en doodt voor niets… omdat de machtigen met geld het voor het zeggen hebben.”
Hernán levert haar af en even later spreekt ze met iemand die een andere invalshoek heeft: “Als we naar buiten lopen … voegt bioloog Fabian zich bij ons. ‘Na een veelbelovend begin,’ zegt hij, ‘is het vredesproces stil gevallen. Er ontbreekt nogal wat. Veel oud-strijders gaan terug naar gewapende groepen en andere bendes. De onveiligheid die weer toeneemt zal ook impact hebben op het toerisme… Toerisme verandert in hoofdpijn.’”
Een hoofdpijndossier, misschien is dat de meest adequate omschrijving van Colombia. Het is een prachtig land met enorme tegengestelde belangen en krachtenvelden, waar de bevolking onder de oppervlakte het slachtoffer van is. Om zichzelf te beschermen zwijgen ze, maar de duivelse details maken blijvende littekens. Anema brengt die details naar boven.
—
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
