"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Harde tijden

Dinsdag, 27 juni, 2017

Geschreven door: Rudi Vranckx
Artikel door: Jonas Vandroemme

Rudi Vranckx kijkt voorbij het kalifaat (en ziet weinig fraais)

[Recensie] Vorige week maakte het Iraakse leger bekend dat ze de laatste IS-strijders in Mosoel volledig in de tang hebben. Naar schatting zo’n 300 van de oorspronkelijk 6000 jihadi’s zitten als ratten in de val. Het net sluit zich traag maar gestaag. Ondertussen bestoken strijders van de Syrische Democratische Krachten met steun van de VS ook Raqqa, de officieuze hoofdstad van de terreurorganisatie in Syrië.

Nu het kalifaat van Abu Bakr al-Baghdadi alias kalief Ibrahim op z’n laatste benen lijkt te lopen, vraagt journalist Rudi Vranckx zich af wat er gebeurt als IS uiteindelijk zonder territorium komt te zitten. Is de strijd dan gestreden of wordt het een pyrrusoverwinning? IS gaf zelf al het antwoord op die vraag bij monde van Abu Mohammad Al-Adnani, de voormalige nummer twee en woordvoerder van het kalifaat:

“Zullen we verslagen zijn als we Mosoel, of Sirte, of Raqqa, of alle steden verliezen en als we moeten terugkeren naar waar we eerder waren? Neen. Want verslagen worden is het verlangen en de wil verliezen om te vechten.”

Islamitische Staat is nu al van strategie veranderd: in plaats van Europese strijders naar het kalifaat te lokken, sporen ze geradicaliseerde jongeren aan om thuis te blijven en zogenoemde lone wolf attacks uit te voeren (zoals er vorige week nog eentje mislukte in het Brusselse centraal station).

Het Weer Magazine

De organisatie lijkt perfect in staat om aan een ondergronds bestaan te beginnen. Bovendien blijft hun voormalige grondgebied een geopolitieke janboel, verscheurd door tientallen strijdende partijen en beheerst door tegenstrijdige internationale belangen.

Rebellen op teenslippers

In Harde Tijden kijkt Vlaanderens bekendste oorlogscorrespondent eerst achteruit. Getuigenissen van overlevenden geven een huiveringwekkende inkijk in de gruwel van het kalifaat. Ook de rest van het boek steunt sterk op dergelijke verhalen van ‘gewone’ mensen. Een voormalig lid van de IS-zedenpolitie in Turkije, rebellen op slippers in Libië, een rapper in Tunesië, een cartoonist in Jordanië, een dronepiloot in Los Angeles, een yezidi-jongen in Irak, … Vranckx reist de wereld af, op zoek naar de ervaringen van herkenbare mensen.

Dit handelsmerk van Vranckx (zie ook de tv-reeks Kleine Helden) is zonder twijfel het sterkste aspect van het boek. Verwacht geen glasheldere analyse van de crisis in het Midden-Oosten, of een reeks berekende voorspellingen over hoe het nu verder moet. Harde Tijden is vooral het persoonlijke relaas van een gedreven journalist die z’n lens richt op de woede, de angst en de hoop van de echte slachtoffers van dit stukje geschiedenis. En dat meer dan eens met risico voor eigen leven.

Een van de meest beklijvende verhalen gaat over Wahida Mohamed, een 40-jarige Iraakse huisvrouw die nabij Mosoel een militie van mannen aanvoert. Haar woorden doen je vooral afvragen hoe landen als Irak en Syrië zichzelf uit het moeras moeten trekken als de halve bevolking is getekend door geweld en bloedvergieten:

“Zij hebben onthoofd. Wij rukken de harten uit en eten ze op. (…) Sommige mensen zeggen dat ze genot beleven wanneer ze drinken, anderen wanneer ze drugs innemen, nog anderen wanneer ze de gevangenis mogen verlaten of wanneer ze een sigaret roken. Welnu, ik voel me ontspannen als ik dood. Of als ik bloed zie. (…) Op mijn telefoon staan enkel de vrienden die ik heb verloren, en de lijken van de honden van IS.”

Nieuwe fronten

De kenmerkende aanpak van Vranckx betekent niet dat hij geen pertinente vragen stelt over de toekomst. De laatste hoofdstukken zijn gewijd aan de ‘huis-, tuin- en keukenterreur’ die Europa momenteel teistert en de opkomst van een nieuw front: de cyberoorlog.

Opnieuw aan de hand van getuigenissen toont de auteur aan dat ook de opvang van terugkeerders verre van evident zal zijn. ‘Deradicalisering’ is een woord dat gemakkelijk in de mond wordt genomen, maar de realiteit is een stuk ingewikkelder. Volgens Vranckx breekt er dan ook een nieuwe strijd aan: die tegen de polarisatie en maatschappelijke verdeeldheid. In tijden van populisme en ‘post-truth’ zal goede journalistiek – de soort die nog zonder schroom durft streven naar ‘waarheid’ – een belangrijk tegengif zijn.

Terwijl het Westen zich focust op de vernietiging van IS, blijft tenslotte ook de dieperliggende breuklijn tussen sjiieten en soennieten verder bestaan. Volgens Vranckx vormt zich gaandeweg een nieuwe as op het internationale toneel: die van Rusland, Iran en Turkije. Onder impuls van Trump lost het Westen zijn greep op de regio. Deze wereld geregeerd door sultans (Erdogan), tsaren (Putin) en sheriffs (Trump) creëert een broos evenwicht voor de internationale verhoudingen. Staan er ons Harde Tijden te wachten? Vranckx beantwoordt de vraag niet eenduidig, maar schetst alvast geen vrolijk plaatje.

Eerder verschenen op https://vreemderdanfictie.be/

Boeken van deze Auteur: