[Recensie] Beeldend kunstenaar Harrie Gerritz (1940) is al meer dan veertig jaar ‘onderweg’ om het rivierenlandschap waar hij geboren en getogen is (Wychen bij Nijmegen) en altijd is blijven wonen te verbeelden. Dit landschap blijft hem inspireren. In 2011 kreeg hij een overzichtstentoonstelling in Museum Het Valkhof in Nijmegen met de veelzeggende titel De Verbeelding van het Rivierenlandschap. Een titel die perfect past bij zijn werk, dat dicht aansluit bij het landschap, maar het naar een ander niveau tilt. Een toren, een hekwerk, een schuur, een meanderende rivier, een boerderij blijven herkenbaar, maar zijn toch geabstraheerd zijn. Hij ontwikkelde een persoonlijke, altijd herkenbare beeldtaal. Een werk van Gerritz nodigt je uit om je eigen verhaal te maken, maar het geeft ook rust. Zijn kunstenaarschap blijft zich ontwikkelen, blijft onverminderd fris en integer. Gerritz bedient zich van allerlei technieken om zijn wereld vorm te geven, van schilderen tot tekenen, van gouache tot beeldhouwen, van sieraden tot keramiek én fotografie. Fotograferen heeft hij altijd gedaan.
Onderweg is de titel van het boek waarin het recente fotografische werk van Gerritz gecombineerd wordt met twee gedichten van Wim Huyskens(1939). Er staan vierenveertig fotowerken over de periode 2015-2018 van Gerritz in het schitterend uitgevoerde boek afgebeeld. Ieder fotowerk bestaat uit de combinatie van twee afzonderlijke foto’s. Het boek besluit met een kort essay van Huyskens met de veelzeggende titel Zien & Lezen, Lezen & Zien. Beeld en taal vormen in dit boek een eenheid. Huyskens schreef twee gedichten: ‘Woord en beeld’ en ‘Abstract’, die perfect passen bij het werk van Harrie Gerritz. De regels van de gedichten meanderen over de bladzijden tussen de foto’s van Gerritz, en verbinden zo taal met beeld.
Het bijzondere van de foto’s is dat ze natuur en cultuur met elkaar in één beeld verbinden. En dat is precies wat Gerritz al meer dan veertig jaar doet: de natuur bekijken en het vertalen in kunst. Dat wat hij onderweg tegenkomt kan hem aanzetten tot kunst: een bandenspoor in het zand, een mozaïekvloertje, een afvoerputje, het lijnenspel van klinkers in de straat, bloeiend gras, vuur, de nachtelijke hemel. Met de camera in de hand observeert de kunstenaar, kiest een detail, kijkt naar de compositie en geeft het een nieuwe betekenis. Dat is wat kunst doet: op een andere manier kijken naar wat zich aandient
Op de foto’s in Onderweg doet Gerritz dat ook letterlijk. Zoals in de foto waarop een blauw-witte wolkenlucht samengaat met de vloer van zijn atelier met witte en blauwe verfspatten. Daarbij staat de versregel ‘doch toen het stond van de kwast gedropen’ Of een wolkenlucht doorsneden met condens strepen van vliegtuigen met als contrabeeld een wandelpad in de herfst met drie gekleurde paaltjes met pijlen die de wandelaar de weg moeten wijzen. Daar staat de dichtregel ’gereed voor de reis naar alle streken’ bij. Dan wordt je verbeelding toch aan het werk gezet, nietwaar?
Precies in het midden van alle fotowerken in het boek, loopt als het ware een horizon. Scheiden en verbinden is het adagium. Zo ontstaat een nieuw beeld, een nieuwe werkelijkheid. De vormgever van het boek, Gerco Hiddink, heeft deze ‘horizon’, een beeldbepalend element in de foto’s van Gerritz, een hoofdrol gegeven in het boek. Hij werkt dat tot in detail uit, ook in de typografie.
De dichtregels van Wim Huyskens staan precies op deze lijn/deze horizon. Daardoor krijgen de woorden extra ruimte. Omdat ze resoneren met de beelden geven ze een extra dimensie, versterken woord en beeld elkaar, wordt opnieuw een extra werkelijkheid gecreëerd.
Het past allemaal zo precies bij het werk van Gerritz en Huyskens. Twee kunstenaars, twee gedichten, twee delen in het boek, maar toch een eenheid. Daardoor wordt het boek als het ware een kunstwerk, een esthetisch voorwerp dat je zintuigen prikkelt.
In dit boek zie je niet alleen mooie fotowerken van Gerritz, maar je ziet ook de taal van de dichter. De kunstenaar leert je kijken en de dichter leert je lezen. Met dit fotowerk en de combinatie met poëzie verlegt Gerritz opnieuw een grens, gaat hij op zoek naar nieuwe horizonten. Dat is mooi verbeeld op de foto op de achterflap van het boek, die ook weer uit twee delen bestaat: een wolkenlucht en een kerktoren op het bovenste deel, een landschap vol bloeiende bloemen op het onderste. Harrie Gerritz staat midden tussen deze twee delen, verbindt ze dus. In één beeld geeft deze foto aan waar Onderweg over gaat.
“De beeldenaar blijft van de prenten,
de dichter van het poëtische woord,
het staat apart en buiten kijf,
maar ze vinden elkaar in verbeelding,
oorsprong en bliksem tot nieuw figuren verheven” (Wim Huyskens)
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
