Het geheim van de geniale mens
[Recensie] Historici en sociologen neigen ertoe om het praten in termen van genieën te relativeren. Zo relativeerde Edgar Zilsel (1891-1944) in Die Geniereligion de gedachte dat sommige personen iets deden dat de wereld voorgoed veranderde, omdat hun handelingen ook het product zijn van een bepaalde tijdsgeest en gezamenlijke inspanningen.
Pieter J. van Strien probeert in het mooie boek Het creatieve genie aan te tonen dat stimulerende factoren uit de omgeving weliswaar van invloed zijn op de creativiteit van genieën, maar dat de genialiteit van Da Vinci, Newton, Goethe, Beethoven en Einstein niet helemaal daarop kan worden teruggevoerd. Hun prestaties zijn in zijn ogen zó uniek dat het creatieve proces dat daaraan ten grondslag ligt geheimzinnig blijft, en er bijgevolg ook geen recept voor creativiteit uit kan worden gedestilleerd.
Van Strien onderzocht verschillende facetten van genieën die de cultuur maatgevend hebben veranderd. Volgens hem moet bij het definiëren van genialiteit niet zozeer gelet worden op de aanleg van een persoon, maar op de geleverde bijdrage aan de cultuur. Daarom parafraseert hij instemmend het onderscheid dat Arthur Schopenhauer maakt tussen getalenteerdheid en genialiteit: ‘Talent heeft een schutter die een doel treft dat iedereen waarneemt en daarmee dan ook meteen bewondering oogst: een genie is de schutter die onopgemerkt een doel treft dat aanvankelijk buiten het blikveld van zijn publiek ligt.”
De titel van het boek is geen pleonasme, omdat genieën niet altijd creatief zijn. Van Strien besteedt aandacht aan onder meer de volgende facetten van creatieve genieën: de sociale voorwaarden voor geniale activiteiten, de persoonlijke achtergronden van genieën en de invloed van emotioneel significante personen op hun prestaties. Overtuigend kritiseert hij allerlei mythen over deze bijzondere personen.
—
Eerder verschenen in Sociologie Magazine
