Handboek over rijke katholieke traditie
[Recensie] Drie Tilburgse historici verduidelijken in een nieuw handboek dat de Europese waarden van nu hun wortels hebben in het christelijke en katholieke verleden van het continent.
Traditioneel gezien begint de geschiedenis van de rooms-katholieke kerk bij Jezus, die in het Matteüsevangelie tot de apostel Petrus zegt: “Jij bent de rots waarop ik mijn kerk zal bouwen”. En gebouwd werd er. Er zijn weinig instituten zo invloedrijk, dynamisch en wereldwijd verspreid als deze kerk. Het is onmogelijk om in vijfhonderd woorden, de lengte van dit artikel, iets zinnigs te zeggen over deze oneindig rijke geschiedenis. Wie geïnteresseerd is in kerkgeschiedenis, kan beter terecht bij het nieuwe handboek Het katholicisme in Europa. Daarin begint het verhaal over de geschiedenis van het katholicisme al driehonderd jaar vóór de geboorte van Jezus van Nazaret, bij het jodendom en de overheersing van Palestina door Alexander de Grote. Dit is kenmerkend voor de opzet van het boek, want de auteurs, alle drie verbonden aan Tilburg University, zijn van mening dat ontwikkelingen alleen te duiden zijn binnen hun context en ontstaansgeschiedenis. Naast een gedetailleerde en overzichtelijke presentatie van de geschiedenis van de katholieke kerk en haar gedachtegoed, besteedt het boek ook aandacht aan cruciale politieke, sociale, filosofische en maatschappelijke ontwikkelingen in Europa. De auteurs brengen de raakvlakken tussen de religieuze en seculiere wereld helder in beeld. Natuurlijk hebben de auteurs binnen hun stof keuzes gemaakt. Dat kan ook niet anders in een boek over dit onderwerp dat inclusief registers amper 450 bladzijden telt. Duidelijk is dat dit boek over het katholicisme gaat, en niet over andere vormen van het christendom. Die komen slechts af en toe aan bod en altijd in relatie tot het katholicisme. Europa staat centraal. Het gaat niet om de wereldwijde ontwikkeling van de rooms-katholieken, noch presenteert het handboek een specifieke geschiedenis van het katholicisme in Nederland. “Afgezien van het feit dat dergelijke overzichtswerken reeds bestaan, houdt de keuze voor een weergave van de geschiedenis van het Europese katholicisme verband met het streven de bronnen van waarde of overtuiging te belichten, die wij vandaag in Europa ‘christelijk’ noemen”, zo verduidelijken de drie historici de opzet van hun boek. De auteurs streven ernaar om de lezer inzicht te geven in de worteling in het christendom van huidige Europese waarden als solidariteit, individuele vrijheid en gelijkheid. Die waarden zijn sinds de Verlichting losgekoppeld van de christelijke religie, maar hebben binnen de grote figuren uit de christelijke traditie hun gestalte kregen. Deze insteek past binnen de aandacht voor de betekenis van de ‘joods-christelijke traditie’ voor de hedendaagse maatschappij. Het katholicisme in Europa is een helder, gedegen boek. Het verteld op chronologische wijze de geschiedenis. Een welkome toevoeging ten opzichte van bestaande, Nederlandstalige werken over de katholieke geschiedenis is dat de auteurs uitgebreid ingaan op de ontwikkelingen in de laatste eeuwen tot het Tweede Vaticaans Concilie. Wel heeft het handboek een hoge informatiedichtheid, waardoor het zo nu en dan lastig te volgen is. Laat dat de lezer niet ontmoedigen, maar juist enthousiast maken om zich te verdiepen in de rijke theologie, filosofie en cultuur die het katholicisme heeft voortgebracht.
—
Eerder verschenen in Volzin
