[Recensie] John Green staat vooral bekend om zijn Young Adult romans over tieners met mentale stoornissen en andere kwalen. Zijn boek Een weeffout in onze sterren, over twee jongeren met terminale kanker, werd zelfs verfilmd in Hollywood – een gigantisch succes waar een hele generatie tieners mee opgroeide. Misschien bent u wel eens langs het bankje op de Amsterdamse Leidsegracht gewandeld dat een kleine rol speelt in de film. Hoe klein die rol ook is, jonge toeristen uit de hele wereld hebben dit bankje bezocht na het zien van Een weeffout in onze sterren en hebben hun mening erover op Google achtergelaten. Toen John Green erachter kwam dat mensen zelfs Google reviews schreven over zoiets onbenulligs als een straatbankje (zijn favoriete recensie telt drie sterren en luidt: het is een bankje), vond hij dat toch een best onverklaarbaar, en toch universeel menselijk gedrag. Moe om, zoals hij zelf schrijft “altijd in geheimtaal te schrijven” met fictie, kwam hij op het idee zélf reviews te schrijven over alles wat het Antropoceen, het tijdsperk van de mens, kenmerkt.
De vraag wat het betekent mens te zijn lijkt John Green het meest te intrigeren. Hij staat versteld van de wereld en dan vooral van wat wij ervan maken. In het boek Hoe is het antropoceen je tot nu toe bevallen? neemt John Green de mensheid onder de loep door een arsenaal aan loshangende elementen uit het Antropoceen te beoordelen op een schaal van vijf sterren. Van de Canadese gans, tot de hotdog-eetwedstrijd van Nathan’s Famous op Coney Island, het lied Auld Lang Syne en de komeet Halley, elk onderwerp leent zich voor een onderzoek naar het ingewikkelde web aan paradoxen dat de mensheid omgeeft. Aan de ene kant zijn we in staat de volledige planeet aan drastische veranderingen te onderwerpen, maar aan de andere kant zijn wij in veel opzichten helemaal machteloos, zoals in het bestrijden van een minuscuul partikeltje dat COVID-19 heet. En dát is wat volgens Green het Antropoceen zo fascinerend maakt.
Hoe is het antropoceen je tot nu toe bevallen? begon oorspronkelijk als een maandelijkse podcastserie, waarin Green per aflevering steeds één of twee reviews – in feite essays – met aarzelende stem insprak. In boekvorm volgen de essays elkaar onafgebroken op en is de toon, bij afwezigheid van Greens stem, veel zelfverzekerder, maar ook monotoner. In de essays, van maar een paar pagina’s lang, verbindt Green alledaagse objecten, grappige anekdotes en stukjes wetenschap en geschiedenis aan elkaar om tot een substantiële conclusie te komen over hoe wij het leven ervaren. Zo gaat De komeet van Halley in feiteover ons vervormde tijdsbesef, Auld Lang Syne over ons vermogen tot hoop in de meest hopeloze situaties en Hotdogeetwedstrijd van Nathan’s Famous over het verspreiden van misinformatie.
Greens ongecompliceerde schrijfstijl, grappige verhalen en ontwapenende eerlijkheid over zijn eigen gebreken brengen je deze essays zeer nabij. Je gaat gemakkelijk met hem mee in zijn emoties, met name zijn mateloze verwondering over de wereld in het algemeen en de mensheid in het bijzonder. Het is een behoorlijke uitdaging je niet net als Green zelf ontzettend klein te voelen, wanneer hij in De levensduur van de menselijke soort de ontzaglijke tijdsspanne van het leven op aarde beschrijft, of het immense gewicht van het verdriet te voelen, wanneer hij in Plaag de vreselijke eenzaamheid oproept waarin miljoenen mensen in de veertiende-eeuwse pestepidemie gestorven zijn.
Green maakt er in dit boek geen geheim van dat hij aan enkele mentale stoornissen lijdt of geleden heeft, en zijn voortdurende levensangst komt daarin meermaals aan de oppervlakte. Zo beschrijft hij in het essay Harvey, een tijd waarin hij zo depressief was, dat hij op een dag op de keukenvloer viel en niet meer uit eigen macht in staat was op te staan. De zwart-wit film Harvey, die over een alcoholische man en zijn denkbeeldige vriend Harvey gaat, was op dat moment voor Green doorslaggevend om zich aan die depressie te ontworstelen.
Jammer genoeg krijgt in veel essays de sentimentaliteit de bovenhand, doen de persoonlijke anekdotes er niet erg toe, of is de uiteindelijke conclusie nogal oppervlakkig. Green vindt clichés als zonsondergangen, jongeren die de Amerikaanse Droom waarmaken, dokters die tijdens de pandemie voor elkaar You’ll never walk alone zingen en vijandige soldaten die op Kerstmis tijdens WOI voetbal speelden allemaal vijf sterren waard en gaat er niet dieper op in, terwijl achter al dat sentiment wel degelijk diepere waarheden te vinden zijn. Een aantal essays over Greens woonplaats Indianapolis lijken exclusief voor mede-inwoners van deze onopvallende stad te zijn bedoeld.
Het grootste probleem met Hoe is het antropoceen je tot nu toe bevallen? is dat de essays oorspronkelijk als korte podcastepisodes geschreven zijn, bedoeld om naar te luisteren bij het inkopen doen, naar je werk rijden of het koken van het avondeten. In boekvorm volgen ze elkaar te snel op en voelen ze aan als een stortvloed van oppervlakkige, losstaande verhaaltjes, met uitzondering van de paar ontroerende essays die wél diep genoeg gaan. Dit boek is daarom geschikter als tussendoortje in de badkuip dan op het nachtkastje als lectuur voor langere adem. Het is zeker een vermakelijke bundeling essays, maar uiteindelijk blijft daarvan maar een fractie hangen van wat John Green te zeggen had.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
