Toen de talibanstrijders nog helden waren
[Recensie] Nu we langzamerhand weer in koude-oorlog achtige situaties belanden is het altijd goed om kennis te nemen van hoe het er vroeger aan toe ging. Dan weten we wat ons weer te wachten staat. De oorlogsthrillers uit de jaren tachtig van Tom Clancy zijn hiervoor uitstekende leesstof. Vorig jaar las ik al Operatie Rode Storm. Deze zomer zat Kardinaal van het Kremlin (1989, ik las een exemplaar uit dat jaar) in de tas naar het strand. Het aantrekkelijke van de boeken van Clancy is dat ze gewoon echt spannend zijn. Clancy combineert een stuk of tien verhaallijnen tot een groot krachtig verhaal, waar uiteindelijk alles met alles te maken heeft. En het kan zo maar misgaan, met een kernoorlog tot gevolg.
De koude oorlog volgens Clancy was niet elkaar wat speldenprikken uitdelen vanuit Washington en Moskou en de kernwapenproductie opvoeren. Nee, koude oorlog volgens Clancy is op alle belangrijke locaties in de wereld proberen de vijand te slim af te zijn, uit te schakelen, informatie te stelen, oorlogsfabrieken onklaar te maken en strijders in de derde wereld die aan jouw kant staan van wapens te voorzien en te trainen. Na dertig jaar is er natuurlijk veel verouderd in de boeken van Clancy uit die tijd, maar dat maakt ze niet minder leuk. Grappig is om te zien hoeveel moeite het destijds nog kostte om informatie, gestolen door de Russen in de VS of door de Amerikanen in Rusland, naar ‘huis’ te krijgen. Tientallen pagina’s heeft Clancy nodig om te beschrijven hoe zo’n informatiedoorgeefnetwerk er uitzag. Spion a. maakt foto’s en gaat naar de sauna met een filmrolletje. Spion b. haalt in de sauna het filmrolletje uit de jas van Spion a. Spion b. geeft het rolletje mee aan spion c., die het in de metro aan spion d. doorgeeft die het dan weer etc. Tegenwoordig is met een druk op de knop informatie overal ter wereld à la minute waar het moet zijn. Ik zal snel een hedendaagse Clancy moeten te lezen (hij schrijft nog steeds boeken) om te weten waar spionnen tegenwoordig hun tijd aan kwijt zijn.
In Kardinaal van het Kremlin gaat het om een nieuw superwapen waar de Russen iets sneller mee zijn dan de Amerikanen. Dat zet de vredesonderhandelingen – we zitten net voor de val van de muur – ernstig onder druk. De productie van het superwapen moet gestaakt worden, althans dat vinden de Amerikanen. Ze worden al jaren geholpen door een overloper, een hele oude en hoge officier in het Kremlin, die informatie doorsluist. Clancy schetst met plezier de levensgeschiedenis van deze man, de kardinaal uit de titel van het boek, en al zijn desillusies die samenvallen met de geschiedenis van het communisme vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw. Clancy’s romans zijn, hoe kan het anders in die tijd, boven alles anticommunistisch.
En natuurlijk doet ook Afghanistan mee. Moedige talibanstrijders, gesteund door het Westen, verzetten zich in tegen de communistische imperialisten en proberen het eigen land te beschermen. Ze zijn geïnspireerd door hun god Allah en we snappen, als we Clancy lezen, volkomen waarom ze zich zo keren tegen de goddeloze Russen. Voor wie het vergeten is: de Sovjet Unie viel in 1979 Afghanistan binnen om onder ander zo een eigen verbinding met de Indische Oceaan te creëren. Na een bloedige oorlog van tien jaar trokken de Russen zich terug en keerden de Afghanen zich tegen het Westen.
Het kan verkeren, de taliban en alles wat daaruit is voortgekomen zoals Al Qaida en IS, zijn nu onze grootste vijanden, althans als we Wilders c.s. moeten geloven. Volgens mij wordt het pas echt gevaarlijk als Poetin straks tegenover Trump komt te staan en deze cowboy aan de knoppen gaat draaien. We zullen dan zeker terugverlangen naar Clancy-achtige scenario’s: hier en daar wat informatie stelen, een fabriek onklaar maken en af en toe een vermoorde spion. Voorwaarde is wel dat er verstandige presidenten zijn aan beide kanten. En met Trump als president, en met Poetin eigenlijk ook, durf ik daar niet op te vertrouwen. De wereld van Clancy was vrij overzichtelijk. Het loopt altijd goed af in zijn boeken en het liep voor ons Westerlingen ook een jaar of veertig goed af. Terugverlangen naar een veilige stabiele koude oorlog, wie had dat kunnen denken.
