Historische roman over de Nederlandse slavenhandel
[Recensie] John Meilink, auteur van deze hartverscheurende historische roman heeft zes jaar gewerkt aan dit boek, dat het eerste is van een serie van drie.
Bij historische romans is het altijd de vraag wat is echt, en wat is er – ten gunste van het drama – aan toegevoegd. Daarvan geeft Meilink achterin het boek rekenschap. Duidelijk is, dat hij een fikse hoeveelheid literatuur heeft geraadpleegd om het zo authentiek mogelijk te maken. Achterin het boek staat een enorme lijst met literatuur van de 17e eeuw tot nu.
Het verhaal van Kroesvee speelt zich af in de jaren 1687 en 1688. Lotgevallen van de West Indische Compagnie (W.I.C.) komen aan de orde. De auteur beschrijft de gebeurtenissen van de Compagnie vooral vanuit het gezichtspunt van de schippers. De schepen vervoeren slaven, maar ook hout en andere goederen. De vaart is niet alleen tot de verbeelding sprekend voor jonge mannen, maar is ook gevaarlijk. Slaven en matrozen lijden aan buikloop, wormen, zeeziekte, landziekte en scheurbuik. Slaven kennen een waarde die samenhangt met hun gezondheid. Kinderen zijn minder waard en zwangere vrouwen ook. Wanneer een slaaf goed ziek wordt tijdens de overtocht, wordt deze gefusilleerd.
De verschillende landen die op slaven varen, proberen elkaars lading of fort te veroveren. Zo is er bijna continu oorlog tussen de schepen van Brandenburg (Duitsland), Frankrijk, Engeland, Portugal en Holland. Er wordt gevochten met de modernste wapens, geweren, kanonnen, en ook met één op één gevechten waarbij alles wordt gebruikt dat maar enigszins kan slaan of steken. Ook om de slaven te roven wordt veel geweld gebruikt.
Het blijkt dat de auteur veel weet over de zeilsport, omdat hij in het boek heel levendig beschrijft hoe de techniek van het zeilen gaat, ook tijdens storm.
Het boek laveert tussen de verhalen over verschillende schepen met hun leidinggevende schippers, met artsen aan boord, een predikant, een mulat als slavenopzichter, en de nieuwe bootsmaat die navigatie gestudeerd heeft en hoger op wil. De lezer voelt de pijn mee wanneer deze bij terugkomst van één van zijn reizen hoort dat zijn vrouw met eerste kind zijn overleden aan de zwarte pest.
De schippers van de verschillende landen zijn bijna continu met elkaar in oorlog, en Het is hartverscheurend wanneer de auteur de averij op de schepen beschrijft. Dekken en manschappen spatten uit elkaar, iemand klimt in de mast van de tegenstander om het zeil kapot te snijden etc. etc.
Het woord ‘ Kroesvee’ in de titel komt uit een ladinglijst van de Middelburgse Commercie Compagnie, en is een naam voor de slaven (geen geuzennaam). Het woord neger was in die tijd nog niet in zwang. De hoofdstukken worden elk voorafgegaan door een citaat uit een historisch geschrift, veelal de Bijbel of de Koran, maar ook scheepsjournaals. Wat opvalt is dat slavernij met de Bijbel in de hand werd goedgepraat, maar, en dat staat niet in dit boek, ook met de Bijbel in de hand werd afgeschaft. De nieuwe Bijbelvertaling heeft het woord slaaf zelfs geschrapt. Wat in ieder geval een verdienste van de Bijbel is, is dat zij oproept om slaven goed te behandelen, omdat zij dienstbaar zijn.
Kroesvee is flink bloederig en bevat veel technisch informatie, maar het geeft wel een goed beeld van de situatie toen en daar. Het past moeiteloos in het rijtje Negerhut van Oom Tom, Max Havelaer, Color Purple, en Out of Africa. Het verschil is dat er alleen maar een kort gedeelte van het slavenleven wordt beschreven, namelijk dat op de boten.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
