Man kan wel wat feminisme gebruiken
Man-zijn valt niet mee, zo blijkt uit de lezenswaardige essaybundel Sfinx. Maar gelukkig mag-ie af en toe huilen.
[Recensie] ‘De’ man kan wel wat feminisme gebruiken”, concludeerde journaliste Maartje Laterveer na het schrijven van haar eerdere boek Vrouwen & Seks. Want feminisme gaat niet alleen over vrouwen, in een tijd van emancipatie is ook het mannelijk perspectief van belang. Zo ontstond Sfinx, een essaybundel met teksten van onder anderen Jan van Mersbergen, Nathan Vos en Mohammed Benzakour over de man en mannelijkheid.
In een zoektocht naar de essentie van de man besteedt het boek vooral aandacht aan wat de man níét is of niet zou mogen zíjn. Zwak, homoseksueel, verdrietig, zorgzaam, allerlei eigenschappen die vaak terug te vinden zijn in de traditionele notie van vrouwen. Een man mag dus vooral geen vrouw zijn. En toch komt in alle essays de behoefte naar voren die mannen hebben aan zogenaamd vrouwelijke dingen, of de manier waarop zij op een bepaalde manier vrouwelijk zijn. Dat een man ook soms moet huilen bij de film Good Will Hunting en dat dit hun niet minder mannelijk zou moeten maken. Hiermee tonen de essays dat de man net als de vrouw gebonden is aan allerlei standaarden. Dat het voor een man net zo moeilijk is om aan alle maatschappelijke normen te voldoen als een vrouw.
Maatschappelijke verwachtingen kunnen ook schadelijk zijn voor de man, weet filosoof Maxim Februari: “Maak van de statistische norm een sociale norm, verplicht mannen eraan te voldoen, wrijf ze er van kinds af aan met hun neus doorheen, scheld ze uit als ze ervan afwijken, en je krijgt systemen van dominantie, maatschappelijke genderverhoudingen, sociologische problematieken en gedragsprofielen.” De weinig haalbare idealen wekken frustratie op bij de man en zorgen voor een intern conflict bij de ontwikkeling van de mannelijke identiteit.
De mannenhaat die het feminisme onbewust dan wel bewust met zich meebracht, heeft ook aan dit interne conflict bijgedragen. Regelmatig wordt romancier en dichter Michel Houellebecq in de essays aangehaald, die door sommigen als vrouwenhater wordt gezien, maar die volgens zijn vertaler Martin de Haan vooral een mannenhater is. Dit vanwege een passage in Houellebecqs Elementaire deeltjes waarin een suggestie wordt gedaan voor een ideale wereld met mensen die alleen vrouwelijke eigenschappen kennen. En dus ontstaat de vraag: moeten we dat man-zijn nu omarmen of de rug toekeren? In de titel van het boek wordt de man vergeleken met een sfinx. Deze naakte kat krijgt allerlei culturele etiketten opgeplakt, maar voelt zich daar wellicht helemaal niet prettig bij. Zo ook de mannen in deze essaybundel. “Juist omdat een Sfinx geen vacht heeft, moet hij extra vaak in bad. En er is geen kat die meer aandacht nodig heeft dan een Sfinx”, schrijft Jan van Mersbergen in zijn essay Het geeft niet. De eeuwige strijd die de man voert met zijn man-zijn smeekt af en toe ook om wat zachtmoedigheid. Naar een beetje ruimte waarin iemand gewoon man kan zijn. En dat houdt dus ook in af en toe huilen bij Good Will Hunting.
—
Eerder verschenen in Volzin
