Over de geschiedenis van de Hitlergroet
[Recensie] De Britse serie Allo Allo brengt met veel humor het leven in een slaperig Frans stadje tijdens de Tweede Wereldoorlog in beeld. De Duitse bezetters tonen zich niet al te fanatiek. Kapitein Hans Geering is zelfs zo lui dat hij de befaamde Hitlergroet afkort tot ‘tler’. Maar waar komt deze zo beruchte groet vandaan? En waarom tonen foto’s uit het interbellum ook andere maatschappelijke groepen die een gelijkaardige groet brengen? Over die vragen schreef Gie van den Berghe het bijwijlen wetenswaardige boek Sieg Heil!.
Van den Berghes interesse werd niet door een aflevering van een comedy, maar met een oude foto van de inwijding van het Paleis van het Katholieke Leven op de Wereldtentoonstelling van 1935 in Brussel, gewekt. We zien kardinaal Van Roey in vol ornaat een processie leiden. De omstaanders lijken de Hitlergroet te brengen: ze hebben de rechterarm – en hand omhoog geheven, met de handpalm neerwaarts. Dit opmerkelijke beeld vormt de start van zijn onderzoek naar de zogenaamde Romeinse groet.
Deze Romeinse groet heeft een lange voorgeschiedenis – al blijkt ze helemaal niet uit de klassieke oudheid te stammen. De schilders van het neoclassicisme beeldden in hun genrestukken vaak een gelijkende groet af. De befaamde Franse schilder Jacques-Louis David toont in zijn werk De eed van de Horatii (1784) hoe de broers de eed afleggen, met één arm hoog geheven. Dit belangwekkende schilderij vormde de inspiratiebron voor talloze andere toepassingen van de groet, opmerkelijk genoeg in de eerste plaats in de Verenigde Staten, waar tot eind 1942 de eed aan de vlag met gestrekte arm werd uitgesproken. Katholieke jeugdbewegingen en de scouts namen in heel Europa de groet over, net als een aantal vrouwenverenigingen en sportclubs. Op verschillende edities van de Olympische Spelen groetten de deelnemers met geheven arm of legden ze zo de eed af. Het is pas vanaf 1923, wanneer Benito Mussolini de groet aan zijn fascistische beweging verbindt, dat de Saluto Romano langzaam in diskrediet raakt.
Dit zeer rijkelijk geïllustreerd boek is prachtig vormgegeven. Helaas besteedde de auteur niet evenveel aandacht een goede opbouw en structuur van zijn werk. Bij tijd en wijlen lijkt hij te vergeten wat zijn onderwerp is en gedraagt hij zich bijna als een op hol geslagen paard dat in het wilde weg schopt, verschillende foto’s en onderwerpen met zich meeslepend. Dat neemt niet weg dat Sieg Heil! Van mythische groet tot verderfelijke ideologie de lezer heel wat interessants te bieden heeft. Door de gruwelijke misdaden van het fascisme en nazisme is de Romeinse groet terecht onmogelijk geworden. In het beoordelen van de geschiedenis – oude foto’s en filmpjes – moeten we echter waakzaam blijven om niet elke Romeinse groet als Hitlergroet te interpreteren. “We zien wat we kennen”, merkt de auteur terecht op. Dankzij Gie van den Berghe kent de lezer nu veel meer.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
