Mensen en treinen
[Recensie] Niet het materieel maar de mens staat centraal in dit boek, al valt het een natuurlijk niet van het ander te scheiden. De gekozen invalshoek is origineel want boeken over treinen zijn er in de loop der jaren genoeg verschenen. De auteur, liefhebber van het spoor met een grote fascinatie voor dit rollend materieel, heeft de foto’s in dit boek dus gekozen vanuit menselijk oogpunt.
Het boek is ingedeeld in zeven hoofdstukken die elk een bepaalde tijdsperiode beslaan. Bij de oudste foto’s valt op dat mensen er echt ‘voor gaan staan’: zij poseren duidelijk voor de fotograaf, soms trots dan weer wat verlegen. Foto’s maken was in het begin van de vorige eeuw nog wel iets bijzonders en ik zou me kunnen voorstellen dat mensen van de NS zich toen hebben afgevraagd: is dit nu de moeite waard om te fotograferen? Toch mogen we die fotografen dankbaar zijn dat ze ons via de wereld van de treinen een prachtig tijdsbeeld hebben nagelaten.
In het eerste hoofdstuk, over de periode 1839 – 1899, zijn enkele spoorbruggen opgenomen. In het tweede hoofdstuk (1900 – 1929) zien we reizigers, onder andere koningin Wilhelmina in de koninklijke trein.
Hoofdstuk drie laat het bunkeren van steenkool zien in de dertiger jaren. Opvallend is het grote aantal reizigers dat zich op stations bevindt, een teken dat er toen veel van het openbaar vervoer gebruik werd gemaakt. Auto’s waren toen nog voor de happy few. Interessant is de foto van de Centrale Werkplaats in Utrecht waarbij het grote aantal mensen opvalt dat op en rond een locomotief aan het werk is. Het goederenvervoer in die tijd vergt nog veel handwerk. Fraai is de foto over twee pagina’s met de overslag van stukgoederen op het station van Groningen. Veel mensen zijn ervoor nodig om de vaak omvangrijke pakketten over te hevelen.
Prachtig is de foto van de machinist die vanuit het zijraam van zijn locomotief naar buiten kijkt. De foto is genomen op het Centraal Station van Amsterdam in 1932. Beroepen als kruier en tijdschriftenverkoper behoren al lang tot het verleden maar hebben tientallen jaren bestaan.
Er is opvallend weinig aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Lag het gevoelig om beelden van transporten van Joden op te nemen? De rol van de NS is in het recente verleden bekritiseerd en de NS heeft nog niet zo lang geleden financiële genoegdoening aan de nabestaanden toegezegd. Er is wel veel aandacht voor de opbouw na de oorlog; het herstel van bruggen vergde veel inspanning. Ook moest er met oud materieel geïmproviseerd worden. Interessant zijn de foto’s van seinwachters en rangeerder die een voorbije tijd in beeld brengen.
Er zijn fraaie foto’s van machinisten die in hun locomotief aan het werk zijn en van werkers aan het spoor die onderhoud verrichten. Bijzonder is de foto van het Concertgebouworkest dat in 1954 per trein naar Rotterdam gaat om daar een concert te geven. Ze worden enthousiast uitgezwaaid. Mooi is de constructie van het chassis van een diesel-electrische locomotief uit 1955.
Het boek heeft sfeervolle poëtische teksten van Emile du Long. Het rijk geïllustreerde, gebonden en royaal uitgegeven boek met alleen zwart/wit foto’s is buitengewoon boeiend om te zien en maakt de titel op treffende wijze waar.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
