Portret van landelijk leven
[Recensie] Voor wie niet weet wat deze titel brengt, is de ondertitel zeer verhelderend: 600 jaar boerenleven in Twente. ’t is doan is een agrarische cultuurgeschiedenis van leven, wonen en werken op het Twentse platteland gedurende vele eeuwen.
“Boerderijen waren vroeger de hoekstenen van het Twentse platteland. Voor de bewoners vormden deze traditionele, eeuwenlang qua vorm vrijwel ongewijzigde agrarische gebouwen het tastbare fundament van hun bestaan.”
Met die woorden opent dit boek en het typeert de sfeer van dit boek waarin de boer en het boerenleven centraal staan en op waarde worden geschat. ’t is doan is helder opgezet in vier tijdperken: 1300 – 1600, 1600 – 1700, 1700 – 1800, 1800 – 1940. Gedurende al die eeuwen wordt één boerderij als model voor de historische ontwikkelingen genomen en wel erve Ziethof, gelegen tussen Goor en Delden in de huidige gemeente Hof van Twente. De oudste vermelding van deze boerderij dateert van 1315. Het boek eindigt bij 1940 omdat de oude cultuur tegen die tijd echt verdwenen is.
Landbouw vormde eeuwenlang de economische en maatschappelijke basis van Twente, in een landschap dat vroeger minder in cultuur was gebracht en nog veel woeste gronden kende. Vandaar dat de Twentse boerderijen zo mooi worden aangeduid als “eilanden in een zee van woestijnen.” Het zegt iets/veel over het onherbergzame gebied dat Twente vroeger was.
De Twentse boerderij is vanouds een hallenhuis, waarbij woning en bedrijfsruimte zich onder één dak bevinden, in het Twents lös hoes geheten waar de boerin “de keten der dagelijksche bezigheden” vormde. Interessant is de modelreconstructie van de langwerpige prehistorische boerderij.
Zoals gezegd biedt ‘t Is doan interessante historische informatie over de Ziethof en zijn bewoners door de eeuwen heen die model staan voor algemene ontwikkelingen in Twente. De fraaie historische foto’s dragen voor een belangrijk deel bij aan de sfeer van dit boek zoals de prachtige foto van het interieur van een lös hoes uit 1900. Een opvallend mooie foto is die van de begrafenis van een jonge boer in 1903 waarbij vrouwen met een doek over hun hoofd bij de kist op de kar zitten en een lange rij mannen met hoge hoed op er achteraan lopen.
In dit boek wordt verteld over ontwikkelingen in de bouwwijze van boerderijen waarbij pas later stenen worden toegepast en de houten fundering in de 18e eeuw door Bentheimer zandsteen wordt vervangen. Verder komen onder andere eigenaren en pachters en eigendomsbewijzen ter sprake. Al deze ontwikkelingen rond de Ziethof staan tegelijk ook in een grotere historische context zoals de 80-jarige oorlog met plunderende soldaten die een negatieve invloed hebben op het Twentse platteland. Interessant is de vermelding van belasting op dieren in het begin van de 17e eeuw en de “grove en smalle tienden” (belasting op graan en belasting op varkens en veldvruchten).
Het boek is dan ook meer dan een agrarische cultuurgeschiedenis want ook het St. Catharina klooster, het doopboek van de hervormde kerk in Delden, veeziekte, een zwangere dienstmeid, een provinciale volkstelling en de invoering van het kadaster in 1832 komen ter sprake.
Jan ten Hove werkt bij het Rijksarchief Overijssel in Zwolle voor de afdeling genealogie.
‘t is doan is buitengewoon onderhoudend en leerzaam om te lezen. Veel ontwikkelingen in Twente zullen ook min of meer model staan voor het agrarische leven op zandgronden elders in ons land.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
