Op zoek naar daar
[Recensie] Het is iets waar elke ouder voor vreest: het verlies van een kind. Het is David Grossman overkomen en wel op een bijzonder pijnlijke manier. Kort nadat hij in 2006 had opgeroepen om een lopende oorlog te beëindigen werd zijn zoon in diezelfde oorlog gedood. In Tonio van A.F.Th. van der Heijden werkt het goed, hoewel het vaak erg benauwend is; hoe kan het ook anders. Grossman heeft een vorm gevonden om het minder persoonlijk te maken, hoewel niet minder aangrijpend.
Grossman schijft in Uit de tijd vallen niet over de gebeurtenis zelf. De tijd is voorbijgegaan en het voelt aan alsof hij in die vijf jaar niets anders heeft kunnen doen dan rondjes draaien, een manier om ermee om te gaan. Vooruit kom je niet, je keert altijd weer terug naar toen.
Het zijn pogingen om van hier naar daar te komen, waarbij daar kan worden beschouwd als een vorm van aanvaarding, berusting wellicht. Om dat te kunnen vinden gaan hij en zijn vrouw steeds verder van hier om het daar te zoeken. Door de tijd heen sluiten steeds meer lotgenoten zich bij hen aan. Er zijn meer mensen die in diezelfde situatie verkeren en ook het “daar” niet weten te vinden.
De tekst is doordesemd van een altijd aanwezige radeloosheid, eerder dat dan van begrijpelijke emoties. De vorm waarvoor Grossman heeft gekozen is opvallend. Het zijn flarden van gesprekken en gedachten. De teksten zijn een mengvorm van toneelteksten, proza en poëzie. De personen die aan het woord komen zijn, behalve zijzelf, lotgenoten, een soort van verslaggever en er komt ook een mythische figuur in voor, een centaur.
Het voelt een beetje ambivalent. De gevoelens van rouw en radeloosheid zijn aangrijpend. De vorm waarin hij het heeft opgeschreven is interessant en mogelijk was dit voor hem de enige manier om het op papier te krijgen. Tegelijk voelt het af en toe een beetje kunstmatig, net even te bedacht, soms net iets te afstandelijk daardoor wellicht. Over rouw schrijven is vast heel moeilijk, erover lezen is dat zeker. In Uit de tijd vallen heeft Grossman een goed geslaagde vorm gevonden, maar persoonlijk geef ik de voorkeur aan een boek als Tonio.
—
Eerder verschenen op JKleest
