Natuurwetenschappen aan kinderen uitgelegd
[Recensie] Kinderen zitten vol vragen. Vele vragen. Ze zijn vaten waarin heel veel informatie past en die worden gevuld zodra ze kunnen praten en vragen kunnen stellen. Als peuter wilde bijvoorbeeld James Maxwell in de negentiende eeuw al van alles weten waar het voor diende. Als volwassene zou hij later met een aantal vergelijkingen een theoretische basis voor elektromagnetisme ontwikkelen, hij wilde nog steeds begrijpen waar dingen voor dienen, hoe alles werkt.
Ongetwijfeld waren er vragen van de jonge Maxwell waarop zijn vader het antwoord schuldig moest blijven. Sommige dingen weten we niet of nemen we maar al te gemakkelijk als vanzelfsprekend aan. En waarom je niet voelt waarom de aarde draait, dat is een mooi voorbeeld van zo’n vraag die een kind in alle onschuld kan stellen, maar waarbij je je als volwassene wel even op je hoofd krabt. Je kunt natuurlijk spieken op Google, als een kind dat al niet zelf probeert, maar daarbij doemt het risico dat je al gauw de weg kwijtraakt tussen een overmaat aan informatie, te veel onzin en te ingewikkelde verklaringen.
Let wel, vier, vijf eeuwen geleden was het nog niet vanzelfsprekend dat de aarde draait. Dan hebben we het over de tijd waarin Copernicus, Kepler en Galileo met revolutionaire ideeën kwamen. Het is fascinerend hoeveel kennis sinds die tijd is verworven. Vijftig jaar geleden las ik zelf de jeugdencyclopedie in de bibliotheek stuk, en had ik Hoe en Waarom-boeken over dinosaurussen, de microscoop en scheikunde. Daarin zocht ik naar antwoorden en verkreeg ik informatie die tot nieuwe vragen leidden. Dat was ook de tijd dat ik samen met een vriendje van Lego maanlanders bouwde, geïnspireerd door de commentaren van Henk Terlingen en Chriet Titulaer bij de landing van Neil Armstrong en Buzz Aldrin op de maan. Dat avontuur maakte duidelijk dat in ieder geval de hemelmechanica uit de jeugdencyclopedie klopte. De aarde wentelde zich om haar as en draaide om de zon, en de astronauten waren van een baan om de aarde naar een baan om de maan gegaan, voordat ze voet op dat hemellichaam konden zetten.
In Waarom voel ik niet dat de aarde draait? zijn 21 hoofdstukken opgenomen waarin elk een paar vragen met antwoorden bevat. Biologie, geneeskunde, meteorologie, sterrenkunde – van alles komt aan bod. Het boek is prachtig geïllustreerd, met vertrouwde klassieke afbeeldingen (zoals John Tenniels tekening van de gekke hoedenmaker uit Alice in Wonderland en een schilderij van Louis Pasteur) tot de Marsrover Curiosity, en ook kunst, van Rembrandt tot Munch. Maar het gaat de kinderen natuurlijk om de antwoorden op hun vragen die voor hen veel meer voor de hand liggen dan voor volwassenen. De antwoorden zijn kort en krachtig, duidelijk en zeer afdoende. Hobbits, de cloud, bliksem, leven op Mars: ook eigentijdse onderwerpen passeren de revue.
Ik ben niet met alle antwoorden even gelukkig. Zo lees ik dat wetenschappers geloven dat de aarde is ontstaan tijdens een enorme felle explosie die de big bang wordt genoemd. Sommige onervaren lezertjes denken dan misschien eerder aan een angstig varkentje. Waarom staat daar niet het mooie Nederlandse woord oerknal? Ik vind het ook lastig dat het boek het ontstaan van het heelal en het ontstaan van het zonnestelsel, met de aarde, in een zucht verklaart. Daar gaapt een gat tussen van 9000 miljoen jaar en door die processen te combineren, gaat het boek mij daar toch te kort door de bocht.
Ik weet desondanks zeker dat ik als kind van dit boek had genoten. Later zullen kinderen die boeiende onderwerpen in dit boek herkennen als ze klaar zijn voor meer diepgang. Misschien is het wel handig om als volwassene tijdig het boek door te nemen, zodat je gedegen voorbereid bent op de vragen die de kinderen op je af zullen vuren. Waarom je niet voelt dat de aarde draait, dat heeft een kind als het goed is dan al begrepen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
