Een literair monument voor de zwemmer
“Wie zwemt, bevindt zich in een complexe, maar wetmatige choreografie, een kosmische dans tussen groei en vernietiging, opkomst en ondergang, uitbreiding en verval. Dat voelt de zwemmer. Dat voel ik.”
[Recensie] Dat gevoel, zo vertelt schrijver Kirsten van Santen in Water pakken, is kenmerkend voor het zwemmen in zee. Dan zijn we al bijna aan het einde van deze, zoals de subtitel aangeeft, zwemgeschiedenis. Het is meer dan een geschiedenis, het is een culturele studie van het zwemmen in Nederland. Van chloorzwembaden, via modderige sloten, stille meertjes tot uiteindelijk de zee.
Van hoe we na eeuwen angst voor het water langzaam een zwemmend volk werden, vooral dankzij de zwemlessen op school. Hoe het zwemmen dusdanig gedemocratiseerd werd, dat het zwemmen van een eenzame sport begint te lijden aan wat we ook van het wielrennen kennen, overvolle zwembaden, waar de recreatieve zwemmer de fanatieke baantjestrekker in de weg zit.
Van Santen is journalist met een achtergrond als cultureel antropoloog. Soms schemert die achtergrond door in dit boek. Maar vooral is zij een enthousiast zwemmer, met een voorliefde voor open water. In Water pakken schrijft zij over de wereld van de zwemmer en dat is een aparte wereld. Een subcultuur bijna.
Gelardeerd met literaire waarnemingen, maakt Van Santen je deelgenoot van deze cultuur. Dat en de opbouw van dit boek, maken het tot een bijna spannende roman. Ze kent haar klassieken en citaten van haar literaire helden versterken haar eigen vaak bijna poëtische bespiegelingen.
Tussendoor zijn er ook de journalistieke uitstapjes naar die subcultuur. Naar zwemgroepjes in het hele land. Alle met een specifieke zwemplek. Van Zeeland tot het Lauwersmeer op de grens van Friesland en Groningen. Overal ontmoet ze gelijkgestemden, mensen die zelf ook wel beseffen dat ze anders zijn.
Ze komen uit alle lagen van bevolking. Van dakdekker tot natuurkundige. Soms zijn het gespierde atleten, soms mollige zwemfanaten. Soms zwerend bij het zwempak, soms bij de wetsuit. Vrouwen mogen minder met Strava in de weer zijn, hun prestaties zijn er niet minder om, schrijft Van Santen. Uiteindelijk hebben allen een afwijking gemeen: als ze water zien moeten ze erin.
Ze ontmoet zo een dichter die alleen naakt zwemt om het water echt te voelen. Ze ontmoet iconische zwemmers, in zwemkringen beroemde en beruchte trainers. Ze bespeurt de schim, die haar achtervolgt in het water. Natuurlijk besteedt ze aandacht aan Maarten van der Weijdens magische Elfsteden-zwemtocht.
Ze verkent de angsten van de zwemmer. Ze zwemt mee in de Biesbosch, in het Grevelingenmeer, het Drentse Blauwe Meer, de Dokkumer Ee en uiteindelijk waagt ze de oversteek van Terschelling naar Ameland.
Tot aan dit boek kende Nederland nog geen zwemboek. Internationaal is de zwemliteratuur vooral in de Angelsaksische wereld een bekender verschijnsel. Water pakken is de eerste in dit waterrijke land. De zwemmer heeft dankzij de erudiete auteur meteen een literair monument.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
