Intiem portret en een politieke aanklacht
[Recensie] Édouard Louis is een van de grote literaire sensaties van dit moment. Hij brak door met zijn debuutroman Weg met Eddy Bellegueule, een rauw en onthutsend coming of age verhaal van een jongeman die zich losmaakt uit een armoedig en homofoob dorp in Picardië. Eddy Bellegueule is de geboortenaam van de auteur die zijn naam officieel in Édouard Louis heeft gewijzigd. Een naam die duidelijk geen pseudoniem wil zijn, maar een identiteit. Behalve schrijver is hij socioloog en een van de leidende figuren in de linkse oppositie en protestbeweging in Frankrijk. Édouard Louis schrijft autobiografisch. Net als Annie Ernaux vertrekt hij in zijn literaire werken vanuit de herinnering om een werkelijkheid te schetsen. In het nu verschenen Ze hebben mijn vader vermoord probeert hij op deze manier het leven van zijn vader als arbeider te reconstrueren.
De volwassen zoon die in dit verhaal thuiskomt herkent zijn vader nauwelijks. De machoman die schreeuwde en met vuisten op tafel sloeg is veranderd in een lichamelijk wrak. Nog maar net boven de vijftig kan hij bijna niet meer lopen. Ziek, nauwelijks lucht krijgend schuifelt hij naar zijn stoel. Het is de vader uit zijn debuut, en tegelijkertijd een andere vader. Deze vader verontschuldigt zich als hij buiten adem raakt van tien meter lopen. Het lichaam van de vader is op alle mogelijke manieren op. Diabeet, een torenhoog cholesterol, hij mag geen druppel alcohol meer, hij heeft een buik die onder het eigen gewicht is gescheurd, een rug die gebroken is geweest, is kortademig en de kans op een hartstilstand is dichtbij. Louis analyseert dit leven aan de hand van herinneringen die niet chronologisch zijn gegroepeerd, maar wel van een duidelijk jaartal voorzien. Hij is daarbij niet alleen de schrijver en socioloog die spreekt over zijn vader en de vader die geen stem heeft. Hij is ook de zoon die zich zijn vader herinnert en dat intieme gevoel van kennen op de lezer weet over te brengen. Voor wie de debuutroman heeft gelezen is dit werk alleen al daarom interessante lectuur.
Arbeid als kapitaal
De manier waarop de arbeider zijn kapotte lichaam accepteert en ermee doorwerkt als met een auto die je oprijdt is een thema dat al opdook in het debuut van Louis. Hierin tekent hij de woorden van een vrouwelijk familielid op, het is me even ontschoten welk, die de caissière-ziekte heeft en als ze thuiskomt haar polsen in het water houdt om de pijn draaglijker te maken, maar trots is dat ze werk heeft. Ze is tenminste geen luiwammes. De vader heeft zijn rug gebroken tijdens het werken in een fabriek, maar wordt toch fit genoeg bevonden om afvalprikker te worden, om hele dagen met een kromme rug naar de bodem toe gebogen te staan. De vader protesteert niet. Hij protesteert zelfs niet als de wet zodanig wordt gewijzigd dat hij meer uren kan afvalprikken om zijn nut aan de maatschappij te bewijzen. De vader is gewend tegenslagen te incasseren.
De aanklacht
Gaandeweg wordt het portret van zijn vader pamflettistischer. Louis fulmineert tegen de politiek die het menselijke kapitaal als een product ziet, die wetten wijzigt die aan de onderkant van de samenleving geen abstractie maar een realiteit zijn. De medicijnen die de spijsvertering van de zieke vader moeten helpen worden in het kader van bezuinigingen plots niet meer vergoed. De extra honderd euro die het gezin krijgt betekenen werkelijk iets, iets dat normaal nooit tot hun mogelijkheden behoort: een dag naar zee. Politiek, schrijft Édouard Louis, is persoonlijk, en is dat vooral aan de onderkant van de samenleving.
Toch is het Louis’ woedende toon die ervoor zorgt dat de nuance zoekraakt. Hij klaagt de Franse politici aan, noemt ze bij naam, stelt ze verantwoordelijk voor het kapotte lichaam van zijn vader. Maar in het plattelandsmilieu van de vader is een goed doorspekte buik een teken van welvaart, van het goed doen. Alcohol is er een methode van vergeten waar continue naar gegrepen wordt. Dat, en het blijkbaar ingebakken arbeidsethos, roept de vraag op in hoeverre iemand verantwoordelijk is, en kan zijn, voor zijn eigen keuzes daarin. Het intieme portret van zijn vader dat Louis schetst is tegelijk een universeler portret van een arbeider. Het maakt Ze hebben mijn vader vermoord al met al tot een urgent werk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
